Babeszjoza – malaria północy

• Babeszjoza, zwana również piroplazmozą, jest często spotykaną chorobą zwierząt dzikich i domowych. Wywołują ją pierwotniaki z rodzaju Babesia. Pierwotniaki te zostały okryte już w końcu XIX wieku. Pierwsze podejrzenia zakażenia ludzi przez Babesia sp. pojawiły się już w 1908, jednak dopiero w 1957 roku udokumentowano pierwszy przypadek ludzkiej babesiozy u jugosłowiańskiego krawca.
• Babesia spp. stanowi obecnie istotne zagrożenie dla osób z niską odpornością (osoby zakażone HIV, pacjenci po usunięciu śledziony, przyjmujący leki immunosupresyjne, biorcy przeszczepów, ludzie w podeszłym wieku lub osoby w wrodzonymi defektami immunologicznymi).
• W Europie czynnikiem babeszjozy u ludzi jest najczęściej Babesia divergens, zaś w Ameryce Północnej Babesia microti. Człowiek zaraża się w czasie pobierania krwi przez kleszcze, głównie Ixodes ricinus (w Europie), Ixodes scapularis (w Ameryce Północnej) oraz przedstawicieli rodzajów Rhipicephalus i Boophilus.
• Zakażenie przenoszą zarówno postaci larwalne kleszczy (nimfy), jak również osobniki dorosłe. Możliwe jest zakażenie przez przetoczenie zakażonej krwi. W ostatnim czasie opisywane są nowe gatunki/szczepy pierwotniaka odpowiedzialne za zakażenia u ludzi, np. Babesia duncani (szczep WA1), Babesia sp. (szczep MO1) oraz inne.
• Dotychczas na całym świecie, również w Europie, odnotowano znaczną liczbę przypadków babesiozy u ludzi. Niedoskonałe metody diagnostyki tego zarażenia powodują, że ilość przypadków, zwłaszcza o łagodnym lub przewlekłym przebiegu, rozpoznawanych w Polsce wydaje się zbyt mała. Wskazywać na to może fakt dość powszechnego zakażenia kleszczy występujących na terenie Polski. Również mało specyficzne objawy kliniczne utrudniają prawidłowe rozpoznanie, a tym samym określenie dokładnej liczby zachorowań. Ze względu na podobieństwo objawów oraz obraz pierwotniaka w erytrocytach, babesiozę określa się również mianem „malarii Północy”. Występujące w okresie międzywojennym w Polsce przypadki „malarii” były najprawdopodobniej babesiozą.
• Zachorowaniom na babeszjozę zapobiega się przez zabezpieczenie przed atakami kleszczy. Swoistej szczepionki dla ludzi brak (w weterynarii do uodpornienia bydła stosowana jest metoda „zakaź i lecz”). Leczenie zakażeń Babesia microti i Babesia divergens polega na podawaniu leków przeciwpierwotniakowych (głównie leki przeciwmalaryczne: meflokina, chinina, artemisinina i jej półsyntetyczne pochodne, atowakwon/progwanil) oraz niektórych antybiotyków i chemioterapeutyków(np. klindamycyny, azytromycyny, kotrymoksazolu). Wspomagająco działają zioła, np. Sida acuta, Alchornea, Cryptolepis i inne.

Babeszjoza - objawy:

• Okres wylęgania wynosi od 1 do 8 tygodni, ale sporadycznie może być dłuższy. Objawy i przebieg babeszjozy jest różny. W ostrym zakażeniu najczęściej występuje gorączka, dreszcze, poty i bóle mięśniowe oraz utrata apetytu, ogólne rozbicie, zmęczenie, nudności. Ponadto obserwuje się powiększenie wątroby i śledziony oraz niedokrwistość hemolityczną i hemoglobinurię.
• W większości przypadków wyzdrowienie jest spontaniczne, a przebieg choroby łagodny. W rejonach endemicznych często obserwuje się przebieg bezobjawowy. Ciężki przebieg i przypadki śmiertelne obserwuje się zazwyczaj u osób z niedoborami immunologicznymi, po usunięciu śledziony lub w wieku ponad 60 lat.
• Zakażenie dość często współistnieje z chorobą z Lyme (boreliozą) lub innymi chorobami odkleszczowymi, co komplikuje i zaostrza przebieg kliniczny tych zakażeń. Przewlekłe zakażenia mogą przebiegać skąpoobjawowo, a dominującymi objawami mogą być tu: zespół przewlekłego zmęczenia, okresowo pojawiające się gorączki lub stany podgorączkowe, poty, dreszcze i bóle mięśniowo-stawowe oraz problemy z oddychaniem (określane przez chorych jako „niemożność wzięcia pełnego wdechu”). Wydaje się, że zarażenie Babesia sp. powoduje również objawy ośrodkowe, takie jak zaburzenia zachowania, nastroju, zachowania obsesyjno-kompulsywne, czy zaburzenia snu i rytmów dobowych.

• Zarażenie Babesia divergens (w porównaniu do choroby wywołanej przez Babesia microti) obarczone jest większym ryzykiem ciężkiego przebiegu i powikłań.

Babeszjoza - diagnostyka:

• Rozpoznania babeszjozy można dokonać już podczas rutynowego badania rozmazów krwi obwodowej (barwienie metodą MGG), w którym wewnątrz erytrocytów wykrywa się postacie pierwotniaka. Jednak metoda ta obarczona jest bardzo dużym odsetkiem wyników fałszywie ujemnych. Wiadomo bowiem, że parazytemia (ilość zarażonych krwinek czerwonych) spada w trakcie trwania choroby. Początkowo, w ostrym okresie zachorowania, jest ona wysoka, natomiast w przewlekłym stadium choroby pierwotniaki mogą być niewykrywalne we krwi obwodowej (pozostają ukryte w szpiku, wątrobie lub śledzionie). W tych sytuacjach korzystne wydaje się wielokrotne powtarzanie badań (rozmazy wykonywane w okresach narastania gorączki), stosowanie metod zagęszczających (np. rozmazy wykonywane z kożuszka leukocytarno-płytkowego) oraz specjalne techniki barwienia (np. oranżem akrydyny czy SYBR green). Uważa się również, że badania lepiej wykonywać z krwi włośniczkowej (np. pobranej z palca lub ucha), niż z krwi żylnej.
• W celach diagnostycznych powszechnie stosowana jest ocena obecności swoistych przeciwciał skierowanych przeciw antygenom pasożyta w surowicy krwi. Wykorzystywane są tu techniki immunofluorescencji pośredniej (IIF lub IFA) oraz metoda ELISA oferowane przez Laboratorium Centrum Medycznego Wielkoszyński.
• Dodatkowym narzędziem diagnostycznym są metody oceniające odpowiedź komórkową – np. metoda EliSpot wykonywana w naszym laboratorium. Wykorzystuje ona trzy rekombinowane (czyli otrzymane metodami inżynierii genetycznej na podstawie wcześniej znanej sekwencji DNA pasożyta) antygeny babesii. Ze względu na podobieństwo genetyczne miedzy gatunkami test może wykrywać różne gatunki pasożyta. Pamiętać jednak należy, że zarówno techniki serologiczne (wykrywające przeciwciała), jak i testy oceniające odpowiedź komórkową wykonywane u osób z upośledzoną odpornością mogą prowadzić do uzyskania wyników fałszywie ujemnych.
• Do rozpoznawania babeszjozy stosuje się także techniki biologii molekularnej (np. rtPCR oraz FISH – czyli hybrydyzacja in situ z użyciem sond znakowanych fluorescencyjnie) oraz próby biologiczne (pasażowanie pasożyta) na zwierzętach laboratoryjnych, głownie gryzoniach (chomikach syryjskich, gerbilach i myszach, itp).

Badania w kierunku babeszjozy oferowane przez Centrum Medyczne Wielkoszyński:

• Babesia divergens IgG – badanie w kierunku zarażenia Babesia divergens, czyli gatunkiem najczęściej występującym w Europie. Technika immunofluorescencji pośredniej (IIF) – wynik ma charakter jakościowy (potwierdza obecność swoistych przeciwciał w klasie IgG). Przeciwciała IgG mogą utrzymywać się długi czas po przebyciu zakażenia lub skutecznym jego leczeniu. Ostateczna interpretacja wyniku zależy więc od obrazu klinicznego.
• Babesia divergens IgM - badanie w kierunku zarażenia Babesia divergens, czyli gatunkiem najczęściej występującym w Europie. Technika immunofluorescencji pośredniej (IIF) – wynik ma charakter jakościowy (potwierdza obecność swoistych przeciwciał w klasie IgM). Przeciwciała IgM pojawiają się na początku choroby i dość szybko zanikają po przebyciu ostrej fazy zakażenia. Ponieważ występują stosunkowo rzadko w późnych etapach zakażenia (przewlekła babesioza), to ostateczna interpretacja wyniku zależy od obrazu klinicznego i ewentualnie obecnych przeciwciał IgG.
• przeciwciała przeciw Babesia sp. IgG – badanie przesiewowe wykonywane techniką ELISA. Wykrywa przeciwciała klasy IgG skierowane przeciw trzem gatunkom Babesii – Babesia microti, Babesia bovis i Babesia equi, jednak ze względu na podobieństwo antygenowe może wykrywać również inne gatunki pasożyta. Przeciwciała IgG mogą utrzymywać się długi czas po przebyciu zakażenia lub skutecznym jego leczeniu. Ostateczna interpretacja wyniku zależy więc od obrazu klinicznego.
• przeciwciała przeciw Babesia sp. IgM – badanie przesiewowe wykonywane techniką ELISA. Wykrywa przeciwciała klasy IgM skierowane przeciw trzem gatunkom Babesii – Babesia microti, Babesia bovis i Babesia equi, jednak ze względu na podobieństwo antygenowe może wykrywać również inne gatunki pasożyta. Przeciwciała IgM pojawiają się na początku choroby i dość szybko zanikają po przebyciu ostrej fazy zakażenia. Ponieważ występują stosunkowo rzadko w późnych etapach zakażenia (przewlekła babesioza), to ostateczna interpretacja wyniku zależy od obrazu klinicznego i ewentualnie obecnych przeciwciał IgG.
• przeciwciała przeciw Babesia microti, B. bovis i B. equi IgG – test potwierdzenia. Badanie wykonywane techniką immunofluorescencji pośredniej (IIF – wynik ma charakter jakościowy) w klasie IgG i służące do potwierdzania dodatnich wyników testu ELISA wykrywającego te trzy gatunki. Przeciwciała IgG mogą utrzymywać się długi czas po przebyciu zakażenia lub skutecznym jego leczeniu. Ostateczna interpretacja wyniku zależy więc od obrazu klinicznego.
• test EliSpot Babesia – badanie ocenia komórkową odpowiedź układu odpornościowego na zarażenie pierwotniakiem z rodzaju Babesia. Wykorzystuje ono trzy rekombinowane antygeny babesii. Ze względu na podobieństwo genetyczne miedzy gatunkami test może wykrywać różne gatunki pasożyta. Dodatni wynik testu EliSpot uważany jest najczęściej za potwierdzenie aktywnie toczącego się zakażenia.