Zakażenie pałeczkami Campylobacter

Do zakażenia kampylobakteriozą dochodzi najczęściej z powodu spożycia mięsa zwierząt hodowlanych. W przypadku Campylobacter jejuni jest to bydło i ptactwo (głównie drób), a Campylobacter coli - świnie. Zakażenie Campylobacter jejuni i Campylobacter coli spowodowane jest głównie spożyciem skażonych produktów żywnościowych, które nie zostały poddane odpowiedniej obróbce termicznej oraz nieprzestrzeganiem podstawowych zasad higieny. Do zakażenia może również dojść z powodu spożycia skażonego, niepasteryzowanego mleka oraz jego przetworów lub w sporadycznych przypadkach - skażonej wody. Źródłem infekcji dla człowieka mogą być także zwierzęta domowe, zwłaszcza szczenięta i kocięta, u których pojawiła się biegunka. Kamyplobakteriozą można zarazić się również podczas kąpieli w skażonej wodzie. W większości przypadków kampylobakteriozę wywołują pałeczki Campylobacter jejuni, rzadziej – Campylobacter coli.

Biegunka (do 20 luźnych stolców dziennie) często zaczyna się nagle, ma wodnistą, śluzowatą konsystencję, ze śladami krwi oraz towarzyszącymi bólami kolkowymi i objawami „ostrego brzucha”.  U 80% pacjentów choroba trwa około 5-7 dni. Nawroty pojawiają się u około 5-10% nieleczonych pacjentów.

Kampylobakterioza przebiega najczęściej w postaci zapalenia jelit lub zapalenia żołądka i jelit. Oprócz zapalenia jelit mogą wystąpić inne objawy: poronienie, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków, zapalenie pęcherzyka żółciowego, zapalenie otrzewnej, a nawet posocznica, u kobiet również zapalenie jajowodów. Dwa, trzy tygodnie (lub później) po ostrym okresie zakażenia istnieje ryzyko rozwinięcia się późnych powikłań immunologicznych, takich jak reaktywne zapalenie stawów (około 16% zakażeń), zespół Reitera (immunologicznie uwarunkowane zapalenie stawów, cewki moczowej i gałki ocznej) lub zespół Guillane-Barre (radikulopatia zapalna, czyli zapalenie korzeni nerwowych przebiegające z niedowładami i innymi objawami neurologicznymi). Zakażenia Camylobacter biorą również prawdopodobnie udział w powstawaniu takich nowotworów, jak chłoniaki.

Kampylobakterioza – leczenie

W leczeniu zakażeń powodowanych przez pałeczki z rodzaju Campylobacter podstawowe znaczenie mają antybiotyki makrolidowe, w szczególności azytromycyna lub erytromycyna. Stosowane mogą być również fluorochinolony (opisywane jest jednak stopniowe narastanie oporności na tę grupę antybiotyków, co wiązane jest ze stosowaniem ich w produkcji zwierzęcej, np. w hodowli drobiu), aminoglikozydy, karbapenemy, klindamycyna i chloramfenikol oraz aminopenicyliny z inhibitorami beta-laktamaz.

Diagnostyka bakteriologiczna obejmuje bezpośrednie badanie mikroskopowe kału biegunkowego oraz izolację i identyfikację pałeczek Campylobacter. W przypadku zakażeń jelitowych materiał pobierany do badania to kał lub wymaz z odbytu, natomiast w przypadkach zakażeń uogólnionych zwykle pobierana jest krew lub płyn mózgowo-rdzeniowy. Hodowle pałeczek Campylobacter prowadzi się w warunkach mikroaerofilnych (czyli z mniejszym stężeniem tlenu niż standardowo występujące w powietrzu atmosferycznym) przez okres 1-5 dni w temperaturze 42^o C. Po uzyskaniu wzrostu bakterii prowadzi się testy różnicujące Campylobacter sp., które umożliwiają identyfikację wyizolowanych szczepów (ocena cech morfologicznych wyrosłych kolonii, zdolności do wzrostu w określonej temperaturze oraz ocena właściwości biochemicznych).

W diagnostyce kampylobakteriozy, powszechnie stosuje się również oznaczanie poziomu przeciwciał dla antygenów Campylobacter jejuni i Campylobacter coli w surowicy. Metoda ta cieszy się dużym zaufaniem, ponieważ specyficzne przeciwciała w surowicy występują już kilka dni po wystąpieniu choroby i ich poziom spada dopiero po kilku miesiącach od infekcji.

Praktyczne zastosowanie znalazły m.in. odczyn wiązania dopełniacza (CFT), test aglutynacji lateksowej, metoda ELISA, immunobloting oraz metoda immunofluorescencji pośredniej (IIF). W technikach serologicznych stosuje się oznaczanie przeciwciał IgG, IgA i IgM. Do testów wykorzystywane są zarówno antygeny natywne (np. zabite pałeczki Campylobacter w metodzie IIF), jak i antygeny rekombinowane (w technikach immunoblot), co zapewnia wysoką swoistość i czułość diagnostyczną. Do monitorowania miana wymagane są co najmniej dwie próbki surowicy pobrane w odstępie 8 dni (w ostrym zakażeniu obserwuje się wysoką dynamikę stężeń przeciwciał).

Coraz większą popularnością w diagnostyce klinicznej cieszą się testy genetyczne, wykonywane technikami: PCR, rtPCR, PFGE (elektroforeza w polu pulsowym), RFLP (polimorfizm długości fragmentów restrykcyjnych), AFLP (polimorfizm długości fragmentów amplifikowanych) czy sekwencjonowanie pojedynczego locus genu flaB. Metoda rtPCR pozwala często na jednoczesne wykrywanie kilku patogenów (np. kilku bakterii najczęściej powodujących ostre nieżyty żołądkowo-jelitowe i biegunki).