Babeszioza

Babesia sp. stanowi obecnie istotne zagrożenie dla osób z niską odpornością (osoby zakażone HIV, pacjenci po usunięciu śledziony, przyjmujący leki immunosupresyjne, biorcy przeszczepów, ludzie w podeszłym wieku lub osoby w wrodzonymi defektami immunologicznymi).

W Europie czynnikiem babeszjozy u ludzi jest najczęściej Babesia divergens, zaś w Ameryce Północnej Babesia microti. Człowiek zaraża się w czasie pobierania krwi przez kleszcze, głównie Ixodes ricinus (w Europie), Ixodes scapularis (w Ameryce Północnej) oraz przedstawicieli rodzajów Rhipicephalus i Boophilus. Zakażenie przenoszą zarówno postaci larwalne kleszczy (nimfy), jak również osobniki dorosłe. Możliwe jest zakażenie przez przetoczenie zakażonej krwi. W ostatnim czasie opisywane są nowe gatunki/szczepy pierwotniaka odpowiedzialne za zakażenia u ludzi, np. Babesia duncani (szczep WA1), Babesia sp. (szczep MO1) oraz inne.

Dotychczas na całym świecie, również w Europie, odnotowano znaczną liczbę przypadków babeszjozy u ludzi. Niedoskonałe metody diagnostyki tego zarażenia powodują, że ilość przypadków, zwłaszcza o łagodnym lub przewlekłym przebiegu, rozpoznawanych w Polsce wydaje się zbyt mała. Wskazywać na to może fakt dość powszechnego zakażenia kleszczy występujących na terenie Polski. Również mało specyficzne objawy kliniczne utrudniają prawidłowe rozpoznanie, a tym samym określenie dokładnej liczby zachorowań. Ze względu na podobieństwo objawów do malarii oraz występowanie pierwotniaka w erytrocytach, babesiozę określa się również mianem „malarii Północy”. Występujące w okresie międzywojennym w Polsce przypadki „malarii” były najprawdopodobniej babeszjozą.

Ponadto obserwuje się powiększenie wątroby i śledziony oraz niedokrwistość hemolityczną i hemoglobinurię. W większości przypadków wyzdrowienie jest spontaniczne, a przebieg choroby łagodny. W rejonach endemicznych często obserwuje się przebieg bezobjawowy. Ciężki przebieg i przypadki śmiertelne obserwuje się zazwyczaj u osób z niedoborami immunologicznymi, po usunięciu śledziony lub w wieku ponad 60 lat. Zakażenie dość często współistnieje z chorobą z Lyme (boreliozą) lub innymi chorobami odkleszczowymi, co komplikuje i zaostrza przebieg kliniczny tych zakażeń. Przewlekłe zakażenia mogą przebiegać skąpoobjawowo, a dominującymi objawami mogą być tu zespół przewlekłego zmęczenia, okresowo pojawiające się gorączki lub stany podgorączkowe, poty, dreszcze i bóle mięśniowo-stawowe oraz problemy z oddychaniem (określane przez chorych jako „niemożność wzięcia pełnego wdechu”). Prawdopodobnie zarażenie Babesia sp. powoduje objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego, takie jak zaburzenia zachowania, nastroju, zachowania obsesyjno-kompulsywne, czy zaburzenia snu i rytmów dobowych.

Zarażenie Babesia divergens (w porównaniu do choroby wywołanej przez B. microti) obarczone jest większym ryzykiem ciężkiego przebiegu i powikłań.

Babeszioza - leczenie

Zachorowaniom na babeszjozę zapobiega się przez zabezpieczenie przed atakami kleszczy. Swoistej szczepionki dla ludzi brak (w weterynarii do uodpornienia bydła stosowana jest metoda „zakaź i lecz”). Leczenie zakażeń Babesia microti i Babesia divergens polega na podawaniu leków przeciwpierwotniakowych (głównie leków przeciwmalarycznych takich, jak: meflokina, chinina, artemisinina i jej półsyntetyczne pochodne, atowakwon/progwanil) oraz niektórych antybiotyków i chemioterapeutyków (np. klindamycyny, azytromycyny, kotrymoksazolu). Wspomagająco działają zioła, np. Sida acuta, Alchornea, Cryptolepis i inne.

Wiadomo bowiem, że parazytemia (ilość zarażonych krwinek czerwonych) spada w trakcie trwania choroby. Początkowo, w ostrym okresie zachorowania, jest ona wysoka, natomiast w przewlekłym stadium choroby pierwotniaki mogą być niewykrywalne we krwi obwodowej (pozostają ukryte w szpiku, wątrobie lub śledzionie). W tych sytuacjach korzystne wydaje się wielokrotne powtarzanie badań (rozmazy wykonywane w okresach narastania gorączki), stosowanie metod zagęszczających (np. rozmazy wykonywane z kożuszka leukocytarno-płytkowego) oraz specjalne techniki barwienia (np. oranżem akrydyny czy SYBR green). Uważa się również, że badania lepiej wykonywać z krwi włośniczkowej (np. pobranej z palca lub ucha), niż z krwi żylnej.

W celach diagnostycznych powszechnie stosowana jest ocena obecności swoistych przeciwciał skierowanych przeciw antygenom pasożyta w surowicy krwi. Wykorzystywane są tu techniki immunofluorescencji pośredniej (IIF lub IFA) oraz metoda ELISA.

Dodatkowym narzędziem diagnostycznym są metody oceniające odpowiedź komórkową – np. metoda EliSpot wykonywana w naszym laboratorium. Wykorzystuje ona trzy rekombinowane (czyli otrzymane metodami inżynierii genetycznej na podstawie wcześniej znanej sekwencji DNA pasożyta) antygeny babesii. Ze względu na podobieństwo genetyczne miedzy gatunkami test może wykrywać różne gatunki pasożyta. Pamiętać jednak należy, że zarówno techniki serologiczne (wykrywające przeciwciała), jak i testy oceniające odpowiedź komórkową wykonywane u osób z upośledzoną odpornością mogą prowadzić do uzyskania wyników fałszywie ujemnych.

Do rozpoznawania babeszjozy stosuje się także techniki biologii molekularnej (np. rtPCR oraz FISH – czyli hybrydyzacja in situ z użyciem sond znakowanych fluorescencyjnie) oraz próby biologiczne (pasażowanie pasożyta) na zwierzętach laboratoryjnych, głównie gryzoniach (chomikach syryjskich, gerbilach i myszach, itp).