Prof. Wielkoszyński odpowiada – cz. III

P. Marek: Czy będzie możliwe badanie babesia z rozmazu krwi obwodowej, badanie pod mikroskopem? Tzw. parazytemia. Wiele ludzi robiło u Pana dr. badanie kilku gatunkach babesii i nie wychodziło a z rozmazu pod mikroskopem u Pana Janowicza wyszło. Wszyscy wysyłają krew tam. Pozdrawiam.

Od nowego roku wprowadzamy dodatkowe opcje diagnostyczne w kierunku babesiozy, czyli test EliSpot Babesia oparty o rekombinowane antygeny Babesia. Wynik testu będzie wysoce swoisty. Oprócz wykrycia przeciwciał będziemy mieć więc możliwość oceny odporności komórkowej w babesiozie. Oprócz tego planujemy w przyszłości wprowadzić badania molekularne babesiozy, czyli PCR, a także specjalne metody barwienia rozmazów krwi w kierunku tego pasożyta. Ale na to trzeba jeszcze chwilę poczekać.

P. Rafał: Czy stosując zioła np. protokół Buhnera trzeba czekać na badania jak po antybiotyku?

Odpowiedź uzależniona jest od tego, jak długo podawane są zioła i czy w zestawie ziół, znajdują się zioła bakteriobójcze i krętkobójcze, czyli andrographis, szczeć, czy ewentualnie artemisin. Jeśli Pacjent przyjmuje takie zioła, to wtedy tak samo, jak w przypadku antybiotyków, warto je odstawić na 4-6 tygodni. W przypadku ziół immunomodulujących takich, jak rdest, koci pazur, żeń-szeń, nie obawiałbym się podawania ziół przed badaniem.

P. Rafał: Czy mycoplasma i chlamydia mogą dawać objawy depresyjne i lękowe?

Obie te infekcje jak najbardziej mogą skutkować zarówno objawami depresyjnymi, jak i lękowymi. Obie mogą atakować ośrodkowy układ nerwowy, stad też możliwość występowania w obrazie klinicznym objawów natury psychicznej, np. zaburzeń nastroju.

P. Marek: Czy badanie microblot array to taki ulepszony western blot, wykluczający reakcje krzyżowe z ebv, anaplazmą, kiłą a przy wb nie wyklucza? Jeśli tak, to jeżeli robimy prowokację mertonidazolem przed WB, to czy warto robić przed microblotem w celu rozbicia cyst?

Można w uproszczeniu powiedzieć, że test Microblot Array jest testem nowszej generacji niż Western Blot. Główne różnice dotyczą sposobu prezentacji wyników i czułości testu. Microblot dostarcza ilościowego stężenia przeciwciał i dysponuje szerszym wachlarzem antygenów (około 20). Moim zdaniem prowokacja nie wpływa na wyniki testów Western Blot ani Microblot. Jest natomiast skuteczna w przypadku testów KKI czy LUAT.

P. Dominika: Jaka jest skuteczność antybiotykoterapii w leczeniu yersini?

Trudno podać jednoznaczną odpowiedź. Skuteczność leczenia Yersinii zależy od stanu immunologicznego pacjenta, lokalizacji zakażenia (jersinioza pozajelitowa?), wrażliwości szczepu na antybiotyki, ich dawek, połączenia i czasu trwania leczenia oraz innych czynników biologicznych. Przy dobrej odporności rokowania są optymistyczne.

P. Dominika: Czy występowanie tylko stanów lękowych, problemów z pamięcią, mgłą mózgową mogą być objawem boreliozy lub koinfekcji?

Takie stany mogą być objawem zarówno boreliozy jak i koinfekcji. W przypadku takiego zestawu objawów, nawet bardziej niż boreliozę podejrzewałbym bartonellozę.

P. Magda: Czy bartonella, babesia i mycoplazama mogą powodować świąd skory i pręgi oraz Lysienie Plackowate? I czy dużymi dawkami jodu ( recepturowe dawki – bardzo duże ) branymi przez 11 mięs mogłam zatrzymać objawy boreliozy i koinfekcji a nabawić się ww. objawów?

Pręgi są objawem typowym dla bartonellozy. Bartonella może też powodować drażnienie zakończeń nerwowych, które Pacjent może odbierać jako świąd. O łysienie podejrzewałbym jednak bardziej boreliozę. Nie spotkałem się z przypadkiem wyleczenia boreliozy i koinfekcji za pomocą suplementacji jodu, jakkolwiek w dawnych czasach dużymi dawkami jodu leczono np. promienicę.

P. Joanna: Czy wirusy EBV i CMV (powracające bardzo wysokie miana IgG) mogą być znaczącym powodem niepowodzenia leczenia przewlekłych chorób z Lyme?

Wysokie miana IgG EBV i CMV moim zdaniem odzwierciedlają wysoką aktywność układu odpornościowego, czyli że układ odpornościowy „widzi” wirusy i walczy z nimi. W związku z tym nie sądzę, żeby takie wyniki przekładały się to na trudności w leczeniu boreliozy, ponieważ świadczą one o dobrej formie układu odpornościowego. Żeby jednoznacznie ocenić ryzyko aktywacji zakażeń wirusowych, proponuję wykonać ilościowe badania rtPCR oceniające wiremię.

P. Joanna: Czy jeżeli po 4 latach leczenia ILADS (+wsparcie niestandardowymi metodami) dalej występują objawy chorób (naprzemiennie), to jest sens prowadzenia dalszej antybiotykoterapii? Jakie jest stanowisko (protokół postępowania) ILADS?

Dowodzi to nieskuteczności leczenia i trudności w uzyskaniu trwałej remisji. W tej sytuacji na pewno nie doradzałbym leczenia ciągłego. Jeśli objawy faktycznie reagują na leczenie, bardziej starałbym się wchodzić interwencyjnie z lekami w krótkich okresach czasu i następnie robić przerwy w stosowaniu protokołu ILADS.

P. Agnieszka: Jak bezpiecznie leczyć kogoś z boreliozy i koinfekcji, kto ma WZW b? Czy hbv a także inne wirusy jak cmv czy ebv czy wirus opryszczki, może dawać fałszywe wyniki dodatnie bb i koinfekcji? Czy wzw b może dawać ogólnoustrojowe czy wielonarządowe objawy, które mogą być mylnie interpretowane, jako objawy bb i koinfekcji?

Wirus WZW b może dawać takie objawy jak zmęczenie, przewlekłe objawy stawowe i naczyniowe. U Pacjenta przewlekle zakażonego wirusami HBV i HCV trzeba ostrożnie dobierać antybiotyki, unikając leków uszkadzających wątrobę. Mimo takich obostrzeń, leczenie boreliozy można przeprowadzić z dobrymi efektami. Natomiast z wymienionych wirusów najbardziej „ryzykowny” jest wirus EBV, który w pierwotnym ostrym zakażeniu może powodować uzyskiwanie dodatnich wyników szczególnie w klasie IgM dla różnych innych patogenów, w tym dla boreliozy. Pozostałych wirusów raczej nie brałbym pod uwagę, jako czynników zaburzających serologię boreliozy.

P. Michał:
1. Przed jakimi badaniami warto zrobić prowokację? KKI, WB, Elisa, LTT, PCR?
2. Co oznacza w KKI na Boreliozę dodatnie IgM (p100 i p41), podczas gdy w IgG są same zera?

Prowokację wykonujemy przed takimi badaniami, jak KKI, PCR i LUAT. Nie ma danych dotyczących skuteczności prowokacji przy innych badaniach.
P100 jest wykładnikiem starego, przewlekłego zakażenia późnej boreliozy. Reakcja z antygenem P100 pojawia się po 4-5 latach od zakażenia, natomiast P41 jest nieswoistą reakcją i nie można jej interpretować, jako wykładnik jakiegokolwiek zakażenia. Pojawienie się przeciwciał z antygenem p41 jest najczęściej wynikiem kontaktu z fizjologiczną florą zasiedlającą nasz organizm (np. krętki żyjące w jamie ustnej).

P. Monika: 1. Jakie badania należy wykonać, by potwierdzić/wykluczyć obecność w płucach grzyba kropidlaka żółtego (Aspergillus flavus)? 2. W razie wyniku pozytywnego, jakie skuteczne leczenie należy zastosować? Z góry dziękuję za pomoc.

Najlepiej wykonać badania molekularne plwociny, czyli badanie PCR na Aspergillusa, ew. posiew plwociny. Można próbować zrobić serologię w kierunku Aspergillusa, natomiast trzeba liczyć się z tym, że badania serologiczne są zawodne. Można również wykonać badanie typu EliSpot w kierunku Aspergillusa. Dobrym sposobem w diagnostyce rozsianej aspergilozy jest też poszukiwanie we krwi antygenu grzyba.
Leczenie grzybic układowych jest dosyć agresywne, w związku z tym decyzję podejmuje klinicysta po zapoznaniu się z wynikami badań serologicznych, mikrobiologicznych i obrazowych oraz obrazem klinicznym Pacjenta.

P. Anna: Kłócie, uczucie chodzenia po skórze, czego może być objawem? Jeśli występuje jako jedyny objaw to należy podjąć leczenie.

Takie objawy występują przede wszystkim w bartonellozie, ale mogą towarzyszyć też boreliozie oraz innych chorobom. Bez diagnostyki trudno odpowiedzieć na pytanie, czy podjąć leczenie.

P. Joanna: Mój syn miesiąc leczony jest Rivampiciną, Azitroxem i Metronidazolem na podstawie wielu objawów i wyniku biorezonansu. Badania Elisa i Western Blot wykonywane dwukrotnie wyszły ujemnie (tylko prążek p41 silnie dodatni) Mamy skierowanie na kolejne bad. Western Blot. Czy jest sens wykonywać ten test w trakcie leczenia czy może inny?

W takiej sytuacji warto zmienić testy i spróbować zrobić test KKI lub EliSpot. Decyzję powinien podjąć lekarz prowadzący, który najlepiej zna stan dziecka. Często się zdarza, że pierwotnie ujemne wyniki serologii, po leczeniu przez klika tygodni stają się dodatnie.

P. Katarzyna: Co oznacza duży wzrost przeciwciał chlamydii w IgG po podczas leczenia?

Wzrost miana IgG po leczeniu lub podczas leczenia to dobry objaw, który dowodzi tego, że komórki Chlamydii uległy uszkodzeniu w trakcie antybiotykoterapii i uwolnione zostały nowe porcje antygenów, które wzbudziły produkcję przeciwciał IgG. To częste zjawisko, które obserwujemy zarówno w trakcie leczenia, jak i po leczeniu. Zjawisku temu powinno towarzyszyć stopniowe obniżanie się stężenia swoistych przeciwciał IgA.

P. Adam: Jak leczyć EBV, jeżeli ma się chorobę autoimmunologiczną. Czy zwiększenie odporności nie wywoła rzutu chorobowego np. w SM?

W takiej sytuacji trzeba ostrożnie i z wyczuciem modulować odporność, czyli stosować leki immunomodulujące, a nie immunostymulujące, które mogą dodatkowo „napędzić” chorobę autoimmunologiczną. Dobrym przykładem immunomodulatora stosowanego również w kolagenozach są preparaty grasicy.

P. Magda: Czy Profesor Wielkoszyński potwierdza znaczenie NAC w leczeniu zakażeń chlamydią pn?

Jest to środek wspomagający leczenie. Na pewno nie opierałbym podstaw leczenia chlamydiozy na stosowaniu acetylocysteiny.

P. Magda: Czy wysoko dodatnie IgG (ok. 80) w myco? pneumoniae, ujemne IgA i IgM są przesłanką do przeleczenia?

Ujemne IgA i IgM przeczą aktywnemu zakażeniu, jednak moim zdaniem decydujące znaczenie ma obraz kliniczny Pacjenta. Jeśli nie udaje się znaleźć innych niż mykoplazma przyczyn dolegliwości, to warto rozważyć próbne leczenie.

P. Magda: Na grupach facebookowych często mówi się o możliwości zarażenia BB przez mleko matki lub podczas stosunku, co Profesor myśli na ten temat, czy to możliwe?

Istnieją badania, w których wykazano materiał genetyczny krętków w nasieniu, wydzielinie żeńskich narządów płciowych i w mleku matki. Można więc powiedzieć, że jest to realna droga zakażenia. Natomiast nie jest to częsta droga transmisji.

P. Magda: Czy są testy laboratoryjne wykazujące obecność biofilmu u danego pacjenta? Co oznacza wzrost IgA i IgG w myco pn. i chlamydii pn. po 5 tygodniach leczenia ILADS?

Testy wykrywające biofilmy nie istnieją. Wzrost IgG jest zjawiskiem normalnym. Tak jak wspomniałem w odpowiedzi na jedno z wcześniejszych pytań, wysokie miana IgG stanowią sygnał wysokiej aktywności układu odpornościowego. Natomiast IgA traktujemy jako wykładnik aktywnego zakażenia. Jeśli w trakcie leczenia doszło do rozpadu Chlamydii, uwolnione antygeny przejściowo podniosły poziom przeciwciał IgG i być może też IgA. IgG utrzymuje się dłużej i prawdopodobnie jeszcze przez jakiś czas po leczeniu będzie wyższe, natomiast IgA powinno spadać w trakcie odpowiednio długiego i skutecznego leczenia lub po nim.

P. Monika: Czy jest możliwy fałszywie dodatni (nisko dodatni) wynik LTT? Jeżeli tak to, jakie choroby mogą dać taki wynik?

Jak najbardziej, w teście LTT możliwe są fałszywie dodatnie wyniki. Dzieje się tak dlatego, ponieważ w LTT stosowane są głównie antygeny pochodzące od hodowlanych krętków (tzw. pełne lizaty), czyli zawierające oprócz specyficznych dla Borreli białek, również niespecyficzne antygeny krętkowe, występujące również u innych bakterii, nawet tych fizjologicznie występujących w naszym organizmie.

P. Joanna Czy spożywanie ziół typu wrotycz, goździki, piołun i olejek z oregano przed badaniem na koinfekcje może wpłynąć na wyniki?

Nie przeprowadzono badań dotyczących tych konkretnych ziół. Ogólnie zasada dotycząca ziół jest taka, jak opisałem w jednym z wcześniejszych pytań, a także na stronie https://wielkoszynski.pl/przed-badaniem/.

P. Ewa: Wiemy, że borrelia przybiera formy przetrwalnikowe (cysty, biofilm i in.) i dzięki temu udaje się jej przetrwać w naszym organizmie. Czy inne patogeny (np. bakterie z panelu koinfekcji, bartonella, chlamydia, yersinia, itd., ale też np. pasożyty, wirusy) też mogą przybrać takie formy? Jeśli nie, to dlaczego udaje im się również tak długo utrzymać w naszym organizmie?

Na pewno Chlamydie tworzą formy nieaktywne metaboliczne, czyli formy „przetrwalnikowe”. Jest to znany cykl życiowy tej bakterii. Natomiast wyzwaniem z leczeniu pozostałych zakażeń jest ich wewnątrzkomórkowa lokalizacja. Bakterie te nie mają specjalnych form przetrwalnikowych, natomiast zasiedlają wnętrza naszych komórek i z tego powodu komórki układu odpornościowego mają utrudniony dostęp do tych bakterii. Dodatkową przeszkodą w leczeniu jest nieskuteczność części antybiotyków, które nie penetrują do cytoplazmy, czyli do wnętrza komórek oraz brak ściany komórkowej (chlamydie i mykoplazmy), na którą działają te antybiotyki.

P. Gracja, P. Iwona: Czy kobieta, która choruje na boreliozę i bartonelle od 10lat, nie mająca żadnych objawów od lat 5, urodzi zdrowe dziecko? Czy karmienie piersią w takiej sytuacji jest bezpieczne?

Długi okres trwania zakażenia i fakt, że w ostatnim okresie borelioza występuje w formie bezobjawowej, jest dobrym czynnikiem prognostycznym dla ciąży i dla dziecka. Natomiast nie można ze 100% pewnością zadeklarować, że choroba matki będzie bezpieczna dla dziecka, ponieważ zawsze istnieje małe ryzyko zakażenia dziecka. Pamiętać należy też o tym, że w okresie po rozwiązaniu, u Pacjentek zakażonych często występują nawroty. Okres po porodzie może być mniej korzystny immunologicznie. Fakt ten zwiększa też potencjalne ryzyko zakażenia drogą karmienia.

P. Magdalena: 1) Babeszjoza: czy tutaj również obowiązuje zasada, że leczy się objawy, a nie wyniki? Czy może to, że atakuje czerwone krwinki uznaje się za na tyle groźne, że sam fakt obecności pierwotniaka we krwi (nawet bez mocnych objawów lub z tak różnorakimi, że trudno stwierdzić czy mogą pochodzić od babeszjozy, czy od czegokolwiek innego – również innej koinfekcji lub samej boreliozy) uznaje się za wymagający leczenia? Inaczej mówiąc – czy warto leczyć nawet, jeżeli daje bardzo niewielkie objawy, czy nie ruszać dopóki nie daje popalić, (bo leczeniem można jeszcze rozbuchać wroga?)?

Babeszjoza u osoby immunokompetentnej, czyli z prawidłowym układem odpornościowym uważana jest za zakażenie samoleczące się. W związku z tym, jeśli nie ma objawów, nie zalecałbym leczenia. Decyzję powinien jednak podjąć lekarz, który zna pełną historię Pacjenta oraz wyniki badań w kierunku innych zakażeń.

P. Magdalena: 2) Czy babeszjoza ‘rozrasta’ się we krwi? – Mam wynik rozmazu z krwi obwodowej, wskazuje na zajęcie 4.1% erytrocytów. Czy pierwotniak rozmnaża się i stopniowo zajmuje więcej i więcej? Czy na pewnym etapie procentowego zajęcia krwinek staje się zagrożeniem na tyle poważnym, że nawet bez objawów wymaga leczenia?

Wszystko zależy od immunologii. W organizmie ze zdrowym układem odpornościowym babeszjoza nie powinna być niebezpieczna. Tu decyzję powinien podjąć lekarz prowadzący, który zna kondycję Pacjenta.

P. Magdalena: 3) Babeszjoza a zakrzepica. Przeszłam w wieku 25 lat zakrzepicę zatok żylnych OUN. Co było przyczyną – to zagadka. Podejrzewa lekarz prowadzący, że może podniesiony czynnik VIII krzepnięcia (uznawany wedle mojej wiedzy za rzadką przyczynę zakrzepic, jedni to traktują, jako wrodzone predyspozycje, inni zakładają, że musi się do tego dołożyć czynnik nabyty, np. bakteryjny właśnie). Zastanawiam się – czy babeszjoza może mieć wpływ, (czyli wywoływać) zakrzepy w zatokach żylnych mózgowia? …(dodatni Western Blot w obu klasach i rozmaz potwierdzający obecność babeszjozy, po objawach lekarz ILADS rozpoznaje klinicznie neuroboreliozę).

Nie jestem w stanie podać tu wiążącej odpowiedzi, ponieważ nie znam takich danych i nie spotkałem się z takim przypadkiem u moich Pacjentów. Możliwe jest jednak, że połączenie kilku czynników (genetycznie uwarunkowane zaburzenia krzepnięcia i fibrynolizy oraz czynnik zakaźny) mogą zwiększać ryzyko nawrotu zakrzepicy. Przed ew. leczeniem proponuję szukać potwierdzenia aktywności babesiozy (EliSpot, FISH, rtPCR…).

P. Katarzyna: Dziecko 8 lat wynik chlamydia pneumonia w igg64 objawy kaszel przewlekły z wydzieliną. Co robić, wzmacniać odporność czy leczyć antybiotykami ziołami?

Pojedyncze oznaczenie IgG nie potwierdza aktywności zakażenia. Warto mieć dodatkowe informacje o tym, czy zakażenie jest aktywne i wtedy rozważyć ewentualną antybiotykoterapię, czyli leczenie przyczynowe. Na pewno jedno leczenie nie wyklucza drugiego. Czyli stymulacja odporności jest jak najbardziej wskazana niezależnie od tego, czy będziemy leczyć antybiotykiem czy też nie. Jeśli chodzi o potwierdzenie aktywności zakażenia, to dobrym badaniem będzie albo klasa IgA (dość zawodna u dzieci), testy EliSpot lub pozytywny wynik testów molekularnych (rtPCR z wymazu lub plwociny).

P.Magda: Leczenie i diagnozowanie boreliozy a mutacje genetyczne: czy warto robić badania genetyczne w kierunku MTHFR? Czy rzeczywiście w niektórych wariantach można mieć objawy bb, a jej nie mieć?

Nie poszedłbym tak daleko w interpretacji, że mutacje genu MTHFR powodują objawy charakterystyczne dla boreliozy. Być może skumulowanie się dwóch czynników, czyli rzeczywistej infekcji i mutacji może nasilać objawy, zmniejszać możliwości detoksykacyjne i utrudniać leczenie. Natomiast jedno z drugim nie jest tożsame. Nie jest możliwe, że mimo braku zakażenia, mutacja daje takie objawy jak borelioza.

P. Adam Jakie najskuteczniejsze na dzień dzisiejszy są metody leczenia przewlekłej mykoplazmozy i chlamydiozy. Czy wszystkie gatunki leczy się tak samo? Jakie konkretne środki działają na te patogeny i o czym jeszcze trzeba wiedzieć?

W leczeniu zarówno mykoplazmozy, jaki i chlamydiozy najskuteczniejsze są antybiotyki. Jako uzupełnienie możemy stosować zioła i suplementy. Czas oraz sposób leczenia jest sprawą indywidualną i zależy zarówno od czynnika zakaźnego, czyli od tego, czy leczymy zarówno Mykoplazmę i Chlamydię, czy jedno z tych zakażeń, jak i od czynnika osobniczego, czyli stanu immunologicznego Pacjenta oraz czasu trwania i lokalizacji zakażenia. Łatwiej leczy się mykoplazmozę, ponieważ Chlamydie tworzą struktury nieaktywne biologicznie, które nie reagują też na antybiotyki.
O sposobie leczenia decyduje lekarz prowadzący. Warto wiedzieć, że niektóre gatunki Chlamydii i Mykoplazm przenoszą się drogą kropelkową. Dobrze więc leczyć nosicieli w otoczeniu, żeby nie dochodziło do wzajemnych nadkażeń.

P. Emilia: Kobieta 66 lat, bierze: Ketrel 25mg, miansec 10, seronil 10, donepect 10, a od prawie miesiąca endokrynol, mieszankę ziół i krople z grejpfruta do prowokacji na badanie KKI…Przestaje chodzić, zaniki mięśniowe, kłopoty z pamięcią…Czy przy tych tabletkach można robić badanie na KKI, chlamydię, mykoplazmę? Czy w Koninie, Kole lub okolicy jest laboratorium, które współpracuje z Państwem, bo w Laboratoriach nie udzielają konkretnej odpowiedzi. Miała robione badania Western Blot i LTT – ujemne. Na koniec października CPK- 394 (0-167),ferrytyna 316(13-150). Proszę o podpowiedź, co robić dalej…Czy można jeszcze coś zrobić?..

Powyższe leki nie są przeciwwskazaniem do przeprowadzenia badania. Również mieszanka ziół przy długotrwałym stosowaniu nie powinna wpływać na wynik. Najbliższe ośrodki z okolic Konina, które współpracują z naszym Centrum znajdują się m.in. w Poznaniu i Głogowie. Szczegółowe informacje można znaleźć w części II na stronie: https://wielkoszynski.pl/przed-badaniem/.
Jeśli standardowy test Western Blot i LTT dały wyniki ujemne, można szukać innych metod diagnostycznych. Można m.in. wykonać badanie KKI i Elispot. Warto również rozważyć badania w kierunku koinfekcji. Szczególnie rozważałbym tutaj wykonanie testu w kierunku Bartonelli.

P. Agnieszka: Czy jeśli poprawimy naszą metylację przy aktywnym wirusie EBV to czy umożliwimy mu szybsze tworzenie chłoniaka? Znalazłam ciekawą wypowiedz dr Klingharda “. U osób z rakiem i aktywną infekcją EBV wywołuje hipermetylację w komórkach rakowych, co może przyspieszyć wzrost komórek rakowych. Jeżeli wsparcie metylacji jest wprowadzane na podstawie genetycznych SNP lub innych testów laboratoryjnych, ale pacjent ma nieleczoną, aktywną infekcję EBV (taką, która jest powszechna w przewlekłym syndromie zmęczenia, chorobie z Lyme i innych powiązanych stanach) lub rakiem związanym z EBV, takim jak gardło chłoniaka, żołądka, piersi, prostaty lub chłoniaka Hodgkina, wspomaganie metylacji może prowadzić do zwiększonego ryzyka raka lub przyspieszonego wzrostu raka.” I nurtuje mnie ten temat, ponieważ osoby z Lyme mają też i Ebv i problemy z metylacją spowodowane i np. mutacją Hthfr oraz np. kpu/ hpu.

Jeśli istnieją zaburzenia metylacji i są one procesem patologicznym, to należy je poprawić, natomiast nie zastanawiałbym się, w jaki sposób wpłynie to potencjalnie na rozwój komórek nowotworowych. Proces promocji nowotworu (tworzenie się komórek nowotworowych) jest bardzo złożony, i wpływ tylko na jedną ścieżkę metaboliczną (tu na procesy metylacji) zapewne nie wpłynie w znaczący sposób na szybkość rozwoju nowotworu. Poza tym chłoniaki związane z infekcją EBV nie występują w naszej szerokości geograficznej, tylko w Afryce.

P. Aleksandra: Jak wspomagać dodatkowo 9 latka – przy leczeniu Ilads? Czy można czasem wspomóc Nurtidrinkami – ma strasznie mały apetyt?

Nutridrinki są słodkie i z tego powodu nie sprawdzą się w diecie Pacjenta leczonego ILADS, ponieważ dokarmiają i dziecko, i grzyba. U dziecka proponowałbym rozsądną, zrównoważoną dietę, która będzie wspomagała rozwój dziecka. Nie pozbawiałbym też zupełnie dziecka źródła energii w postaci pokarmów węglowodanowych z zastosowaniem węglowodanów złożonych.