Mykoplazmoza (zakażenie Mycoplasma pneumoniae)

Do tej pory wyizolowano od ludzi 17 gatunków mykoplazm. Najważniejsze mykoplazmy powodujące zakażenia u człowieka to Mycoplasma pneumoniae i grupa mykoplazm bytujących w obszarach urogenitalnych - Mycoplasma hominis(opisanych oddzielnie).

Mycoplasma pneumoniae to bakteria odpowiedzialna głównie za infekcje dróg oddechowych. Może powodować zapalenie oskrzeli, oskrzelików, gardła i krtani. Jest przyczyną śródmiąższowego, atypowego zapalenia płuc. Zakażenia Mycoplasma pneumoniae najczęściej występują u dzieci w wieku szkolnym, młodzieży, a także u młodych dorosłych. W przypadku zakażenia Mycoplasma pneumoniae najczęściej dochodzi do zapalenia tchawicy i oskrzeli, którym towarzyszą objawy ze strony górnych dróg oddechowych. Mycoplasma pneumoniae bardzo rzadko powoduje powikłania poza układem oddechowym. Mogą one dotyczyć układu nerwowego i sercowo-naczyniowego. Mycoplasma pneumoniae może być przyczyną wielu powikłań towarzyszących AIDS.

Często zdarzają się zachorowania rodzinne. Zakażenie górnych dróg oddechowych jest najczęstszym objawem występującym u najmłodszych dzieci, natomiast zapalenie oskrzeli lub zapalenie płuc obserwowane jest częściej u dzieci po 5. roku życia oraz u dorosłych. Okres wylęgania zakażenia Mycoplasma pneumoniae wynosi 2-3 tygodni – czyli znacznie dłużej niż w większości innych infekcji układu oddechowego.

Początkowe objawy mogą mieć duże nasilenie. Należy do nich gorączka, objawy ogólne oraz ból głowy i często uciążliwy kaszel. Może pojawić się bolesność mięśni klatki piersiowej, która jest wynikiem częstych, przedłużających się ataków kaszlu. Objawy zakażenia Mycoplasma pneumoniae narastają stopniowo i mają zazwyczaj mniej gwałtowny przebieg niż w infekcjach wirusowych. Plwocina jest zwykle biała i może zawierać domieszkę krwi. Rzadko pojawiają się inne dolegliwości, takie jak: bóle mięśniowe, wymioty czy biegunka.

Z zakażeniem Mycoplasma pneumoniae wiążą się również nieprawidłowości poza układem oddechowym. Mycoplasma pneumoniae może być również czynnikiem powodującym pęcherzowe zapalenie błony bębenkowej, które manifestuje się bólem ucha. U chorych na niedokrwistość sierpowatokrwinkową lub inne hemoglobinopatie (defekt genetyczny związany z zaburzeniami struktury hemoglobiny), istnieje ryzyko zakażenia Mycoplasma pneumoniae o szczególnie ciężkim przebiegu.

U chorych na mykoplazmozę mogą występować m.in. objawy stawowe (reaktywne zapalenia stawów), objawy naczyniowe związane z obecnością krioglobulin (przeciwciał wytrącających się w krwi w niskich temperaturach), zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, rumień guzowaty i wielopostaciowy, zapalenie kłębuszków nerkowych, zapalenie opon mózgowych,  zapalenie mózgu oraz zapalenie rdzenia kręgowego

U pacjentów z immunosupresją, z wcześniejszą bakteryjną infekcją płuc lub z anemią sierpowatą może dojść do ostrego przebiegu choroby prowadzącego do zespołu zaburzeń oddechowych.

Mykoplazmoza - leczenie

Leczenie zakażeń wywołanych przez Mycoplasma pneumoniae obejmuje antybiotykoterapię (makrolidy, ketolidy, tetracykliny, fluorochinolony, ryfampicyna, fenikole). Coraz częściej opisywane są jednak szczepy mykoplazm oporne na makrolidy i chinolony.

Stosuje się takie testy serologiczne jak: odczyn wiązania dopełniacza (4-krotny wzrost miana jest diagnostycznie znaczący), testy immunoenzymatyczne  (ELISA) i immunofluorescencyjne (IIF). Dostępne są również badania wykonywane techniką immunoblotingu (Western Blot). W przypadku testów ELISA i IIF, nie można wykluczyć potencjalnych reakcji krzyżowych z innymi gatunkami Mycoplasma. Większą specyficznością charakteryzuje się test Western-blot, w którym wykorzystujemy specyficzne dla mikoplazmy antygeny uzyskane drogą rekombinacji genetycznej, minimalizujące ryzyko reakcji fałszywie dodatnich.

Przeciwciała IgM przeciw Mycoplasma pneumoniae są wykrywane w surowicy już 4 dni po zakażeniu. Przeciwciała IgG można wykryć kilka dni później. Zwykle w początkowym przebiegu choroby obserwuje się ciągły wzrost miana IgM. Pojawienie się dodatniego wyniku w klasie IgG jest istotną informacją potwierdzającą ostrą infekcję spowodowaną przez Mycoplasma pneumoniae. W 10. dniu (najpóźniej w 21. dniu) od zakażenia następuje z reguły 3-4-krotny wzrost miana IgG. Specyficzne przeciwciała IgA, które mogą pojawiać się łącznie z przeciwciałami IgG, są stwierdzane niemal wyłącznie u osób dorosłych. U dzieci w diagnostyce pierwotnej infekcji wskazana jest ocena miana specyficznych IgM. Przedłużająca się obecność dodatnich mian przeciwciał klasy IgA (wraz z dodatnimi wynikami w klasie IgG) jest charakterystyczna dla przewlekłych, aktywnych zakażeń Mycoplasma pneumoniae.

Obecnie, przy rozpoznawaniu ostrego zakażenia, rekomendowana jest diagnostyka zakażeń Mycoplasma pneumoniae oparta na analizie dwóch próbek surowic, pobranych od pacjenta w odstępie 2-3 tygodni.

Ocena odpowiedzi komórkowej (swoiste limfocyty T) w zakażeniach Mycoplasma pneumoniae może być również wykonywana z wykorzystaniem techniki Elispot lub LTT. Obie metody wykrywają aktywne zakażenie mykoplazmami i z powodzeniem są wykorzystywane zarówno do diagnostyki tych zakażeń, jak i do kontroli skuteczności leczenia.

Szybką i wiarygodną metodą diagnostyki zakażeń wywołanych przez Mycoplasma pneumoniae są metody biologii molekularnej (lub metody molekularne) – np. rtPCR, wykonywane najczęściej z materiału pobranego z dróg oddechowych (plwocina, popłuczyny oskrzelowe, aspiraty z dróg oddechowych), płynu stawowego, płynu mózgowo-rdzeniowego i jednojądrzastych komórek krwi obwodowej (PBMC).

Badaniem wykonywanym w diagnostyce zakażeń Mycoplasma pneumoniae jest również test wykrywający Mycoplasma pneumoniae w wydzielinie uzyskanej z dróg oddechowych. Stosuje się w tym celu metody hodowlane, które dostępne są jedynie w niewielu laboratoriach i które wymagają długiego procesu diagnostycznego, związanego z koniecznością wyhodowania bakterii w warunkach laboratoryjnych.