Kandydoza (zakażenia Candida)

Kandydoza, czyli zakażenie drożdżakami z rodzaju Candida występuje na całym świecie. W prawidłowych warunkach gatunki z rodzaju Candida kolonizujące skórę i błony śluzowe człowieka oraz zwierząt nie powodują choroby u ludzi zdrowych. Stanowią zagrożenie szczególnie dla osób o obniżonej odporności.

Najczęściej u ludzi identyfikowane są gatunki Candida albicans, Candida krusei i Candida tropicalis. Inne potencjalnie chorobotwórcze dla człowieka to: Candida kefyr, Candida guilliermondii, Candida catenulata, Candida parapsilosis, Candida krusei, Candida utilis, Candida intermedia, Candida famata i Candida glabrata.

Kandydoza przybiera różne postaci, uzależnione od miejsca zakażenia wywołanego przez drożdżaki z rodzaju Candida:

• Kandydoza skórna z następującymi objawami: świąd, przewlekłe ropne zapalenia skóry i/lub mieszków włosowych, przewlekłe owrzodzenia podudzi, zapalenie skóry okołowargowe, w fałdzie międzypośladkowym, pachwinowo-udowym i okołoodbytnicze, itp.;
• Kandydoza układu oddechowego: ostre pierwotne i wtórne zapalenie płuc, aspiracyjne zapalenie płuc i zapalenie oskrzeli;
• Kandydoza układu moczowego: odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie pęcherza, zakażenie grzybicze przeszczepionej nerki;
• Kandydoza przewodu pokarmowego: jamy ustnej, przełyku, żołądka, jelita grubego, grzybicze zapalenie otrzewnej, zapalenie pęcherzyka żółciowego;
• Kandydoza ośrodkowego układu nerwowego;
• Kandydoza układu kostno-stawowego: zapalenie szpiku i kości, zapalenie mięśni;
• Kandydoza oka;
• Zapalenie wsierdzia, zwłaszcza u pacjentów ze sztucznymi zastawkami;
• Posocznica drożdżakowa.

W klinicznych klasyfikacjach wyróżnia się również kandydozę powierzchowną z lokalizacją na błonach śluzowych (jamy ustnej, pochwy, przełyku), skórze i/lub tkance podskórnej, kandydozę głęboką, nazywaną też endogenną lub narządową/układową oraz uogólnioną (posocznica).

Kandydoza może mieć przebieg ostry z towarzyszącymi ropnymi zmianami i z tendencją do tworzenia ziarniny i ziarniniaków w przewlekłej postaci. W przewlekłym procesie chorobowym często brakuje odporności komórkowej związanej z procesem zapalnym. Obserwowane są ogniska martwicy otoczone mikrokoloniami zarodników (tzw. blastokonidiów) i nitkowatych form (pseudostrzępek).

Kandydoza (zakażenia Candida) - leczenie

W leczeniu kandydozy stosowane są różnego typu leki przeciwgrzybicze. Terapia uzależniona jest od lokalizacji i nasilenia objawów. Miejscowo stosowane są: nystatyna, natamycyna, amfoterycyna B, pochodne imidazolu, nitrofuranu, 8-hydroksychinoliny. Ogólne zastosowanie w leczeniu kandydozy znalazły: amfoterycyna B, echinokandyny, pochodne imidazolu i 5-fluorocytozyna.

W leczeniu kandydozy, niezwykle istotne jest wspieranie układu odpornościowego, gdyż nasilenie i rozległość zakażenia często jest zależna od zaburzeń odporności.

Równolegle do metod hodowlanych wykorzystywane są techniki serologiczne – np. odczyn podwójnej immunodyfuzji wg Ouchterlony’ego, immunoelektroforezy przeciwprądowej, odczyn hemaglutynacji biernej i ELISA. Są to badania wykrywające przeciwciała przeciw antygenom Candida. W testach serologicznych zastosowanie znalazły zarówno natywne antygeny somatyczne (antygeny somatyczne to antygeny zawarte w komórkach somatycznych grzyba/grzybni), antygeny metaboliczne grzyba (antygeny metaboliczne to antygeny wydzielane przez rosnącą grzybnię do otoczenia, np. do pożywki) oraz antygeny rekombinowane. Oznaczane są przeciwciała w klasach IgG, IgM i IgA, a także niekiedy IgE. Przeciwciała IgM pojawiają się w pierwszych dniach infekcji, natomiast IgG znacznie później. Obecność swoistych przeciwciał klasy IgA jest najczęściej dowodem aktywnego zakażenia. Badania serologiczne umożliwiają zidentyfikowanie infekcji oraz rozróżnienie infekcji ostrych od przewlekłych.

W identyfikacji zakażeń Candida zastosowanie znalazły również techniki EliSpot, przeznaczone do diagnostyki i oceny aktywności zakażeń powodowanych przez grzyby drożdżopodobne z rodzaju Candida. Ze względu na wykorzystanie w teście antygenów wielu gatunków drożdżaków badanie wykrywa aktywne zakażenia spowodowane większością klinicznie istotnych gatunków z rodzaju Candida.

Metody immunologiczne wykrywające tzw. krążący antygen mannanowy Candida stanowią dopełnienie diagnostyki. Antygen ten pojawia się w przebiegu ciężkich, uogólnionych zakażeń Candida i jego stężenie wskazuje na intensywność zakażenia. Zalecane jest łączne oznaczanie antygenu mannanowego oraz przeciwciał antymannanowych, gdyż udowodniono, że taki zestaw badań zapewnia optymalną czułość i specyficzność diagnostyczną.

Najbardziej uniwersalną metodą stosowaną w celu potwierdzenia infekcji są techniki biologii molekularnej, np. PCR, za pomocą których możliwe jest zidentyfikowanie gatunku grzyba oraz wstępna ocena wrażliwości na leki przeciwgrzybicze.