Anaplazmoza

Anaplasma phagocytophilum została po raz pierwszy opisana w latach 1990 - 1993 u pacjentów zamieszkujących stany Minnesota i Wisconsin (USA), u których wystąpiły ostre reakcje gorączkowe po kontaktach z kleszczami. W badaniach mikroskopowych stwierdzono wtedy mikrokolonie (morule) związane z błonami komórkowymi granulocytów, jednak próby hodowli in vitro potencjalnych patogenów nie przynosiły pozytywnych rezultatów. Na podstawie metody PCR, Chen razem ze współpracownikami zidentyfikował czynnik zakaźny jako należący do genogrupy Ehrlichia phagocytophila (obecnie Anaplasma phagocytophilum). Następnie Goodman wraz ze współpracownikami przeprowadził udane próby izolacji i hodowli tych mikroorganizmów na linii komórkowej HL60.

Ludzka anaplazmoza granulocytarna (Human Granululocytic Ehrlichiosis/Anaplasmosis – HGE/HGA) jest zoonozą (chorobą odzwierzęcą) przenoszoną przez larwalne i dorosłe osobniki kleszczy z rodzaju Ixodes (w tym też gatunek Ixodes ricinus występujący w Europie i w Polsce). Rozpowszechnienie zakażenia wśród kleszczy w Polsce wynosi średnio 19,2% (od 0 do 38,5%). Badania prowadzone w krajach europejskich (Włochy, Szwecja, Szwajcaria, Polska) wykazały, że około 3 – 17% osób pogryzionych przez kleszcze ma serologiczne cechy zakażenia Anaplasma phagocytophilum. Koinfekcja z Borrelia burgdorferi i innymi patogenami odkleszczowymi jest dość często notowana z uwagi na wspólne drogi transmisji tych chorób (kleszcze). Pokrewny gatunek Ehrlichia chaffeensis wywołuje ludzką erlichiozę monocytarną (Human Monocytic Ehrlichiosis - HME) przebiegającą w zbliżony do HGE sposób.

Współczesny podział spokrewnionych ze sobą bakterii (rodzina Anaplasmataceae), dokonany na podstawie badań materiału genetycznego, obejmuje następujące grupy (rodzaje):

 

• Anaplasma (w tym Anaplasma phagocytophum, Ehrlichia platys i Ehrlichia bovis),

 

• Ehrlichia (w tym Ehrlichia chaffeensis i Cowdria ruminantium),

 

• Wolbachia,

 

• Neoehrlichia (w tym Neoehrlichia mikurensis i Ehrlichia risticii).

Mogą wystąpić: hepatomegalia (powiększenie wątroby) i (lub) splenomegalia (powiększenie śledziony), limfadenopatia (powiększenie węzłów chłonnych), rzadko zapalenie mózgu i rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe (DIC), jak również łagodnie przebiegające zmiany skórne (wysypki plamisto-grudkowe). W podstawowych badaniach laboratoryjnych można stwierdzić niewielkie podwyższenie aktywności AST, LDH i stężenia kreatyniny oraz nieznacznie przyśpieszone opadanie krwinek (OB). Dość charakterystyczne są neutropenia, limfopenia i/lub trombocytopenia. Opisano odwrotną zależność pomiędzy prawdopodobieństwem zakażenia ludzką anaplazmozą granulocytarną (HGE/HGA), a liczbą krwinek białych (leukocytozą) i/lub liczbą płytek krwi we krwi obwodowej. W przebiegu choroby, zwłaszcza u osób starszych, może dojść do niewydolności nerek oraz serca. Powikłania te lub ujawniający się wcześniej zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego sprawiają, że śmiertelność jest szacowana na 1-3%. Opisywane są również przewlekłe zakażenia Anaplasma phagocytophilum, w obrazie których często dominuje zespół przewlekłego zmęczenia oraz dolegliwości mięśniowo-stawowe.

Anaplazmoza - leczenie

Lekiem z wyboru są antybiotyki z grupy tetracyklin (np. doksycyklina lub tetracyklina), których podanie odnosi skutek już w pierwszych 48 godzinach stosowania.

Przeciwciała w klasie IgG pojawiają się około 7-10 dnia od zakażenia, osiągając szczyt stężenia około 14 – 21 dnia i utrzymują się latami. Zaobserwowano sezonowość w występowaniu specyficznych przeciwciał przeciw Anaplasma phagocytophilum (tzw. serokonwersji) w miesiącach letnich (lipiec – wrzesień). Pomimo, że zakażonych zostaje około 20% granulocytów krwi obwodowej, wykrywanie bakterii w tych komórkach nie jest zalecaną metodą diagnostyki zakażenia. Metodami z wyboru pozostają nadal techniki serologiczne – technika immunofluorescencji pośredniej (IIF), ELISA (antygeny rekombinowane) oraz immunobloting (Western Blot). Techniki IIF i ELISA dodatkowo pozwalają na półilościowe oznaczenie stężenia przeciwciał w określonych klasach.

Wskazane są seryjne badania surowic pobieranych w odstępach 1-2 tygodni (w ostrym zakażeniu obserwuje się co najmniej 4-krotny wzrost miana IgG lub serokonwersję IgM do IgG). Również sama obecność przeciwciał w klasie IgM uważana jest za pewny wykładnik świeżego zakażenia.

Nie można wykluczyć występowania reakcji krzyżowych z innymi gatunkami z rodziny Anaplasmataceae oraz pokrewnymi genetycznie riketsjami i bartonellami.

Dodatkowe możliwości oceny immunologicznej odpowiedzi komórkowej stwarzają testy EliSpot. Wykorzystywane w nich rekombinowane antygeny Anaplasma phagocytophilum zapewniają odpowiednio wysoką specyficzność testu.

Dysponujemy także możliwością wykrycia DNA bakterii w materiale biologicznym (głównie we krwi) z wykorzystaniem technik biologii molekularnej (PCR).

Znacznie rzadziej wykorzystywane są metody hodowli anaplazm na liniach komórkowych (na podłożach sztucznych bakterie te nie rosną).